رشته (String)

رشته (String) در پایتون یعنی مجموعه‌ای از کاراکترها (حروف، عدد، نماد و فاصله) که داخل کوتیشن (' ') یا (" ") قرار می‌گیره.

name = "Hamid"
message = 'Hello World!'

هر دو درسته؛ فقط باید شروع و پایانش با یک نوع کوتیشن باشه.

چند نکته مهم درباره رشته‌ها

• رشته‌ها در پایتون immutable هستن، یعنی بعد از ساخته شدن قابل تغییر نیستن.
• برای رشته‌های چندخطی از سه کوتیشن (''' ... ''') یا (""" ... """) استفاده می‌کنیم.

text = """This is
a multi-line
string."""

• برای جدا کردن کاراکتر خاص مثل نقل‌قول داخل رشته از \ (بک‌اسلش) استفاده می‌شه:

quote = "He said: \"Python is fun!\""
print(quote)

# خروجی:
# He said: "Python is fun!"

Indexing (دسترسی به یک کاراکتر مشخص)

هر رشته در پایتون مثل یک لیست از کاراکترها عمل می‌کنه و به هر کاراکترش یک اندیس (Index) تعلق می‌گیره.

• اندیس‌ها از 0 شروع می‌شن
• می‌تونی از اندیس منفی هم استفاده کنی تا از آخر رشته به اول شمارش کنی

text = "Python"
print(text[0])   # حرف اول
print(text[3])   # حرف چهارم
print(text[-1])  # حرف آخر
print(text[-2])  # حرف قبل از آخر

# خروجی:
# P
# h
# n
# o

Slicing (بریدن بخشی از رشته)

با Slicing می‌تونی بخش مشخصی از رشته رو جدا کنی.

ساختار کلی:

string[start : stop : step]

پارامترها:

start - اندیسی که برش از آن شروع می‌شود (شامل آن)

stop - اندیسی که برش تا آن ادامه دارد (شامل آن نیست)

step - فاصله بین اندیس‌ها (پیش‌فرض ۱)

text = "Python"
print(text[0:4])    # از اندیس 0 تا 3
print(text[2:])     # از اندیس 2 تا آخر
print(text[:4])     # از ابتدا تا اندیس 3
print(text[::2])    # هر دو کاراکتر
print(text[::-1])   # معکوس رشته

# خروجی:
# Pyth
# thon
# Pyth
# Pto
# nohtyP

نکات مهم

• اندیس منفی = شمارش از آخر رشته
• Stop شامل خودش نیست
• step می‌تواند منفی باشد → معکوس کردن رشته
• Slicing روی رشته یک کپی ایجاد می‌کند، رشته اصلی تغییر نمی‌کند (چون immutable است)

متدهای مهم رشته‌ها در پایتون

در پایتون، رشته‌ها مثل یه آبجکت هستن و کلی متد آماده دارن برای کار با متن‌ها.

تابع len()

تابع len() یکی از توابع داخلی (Built-in Function) پایتون است که برای محاسبه‌ی طول یا تعداد عناصر یک شیء قابل شمارش (مثل رشته، لیست، تاپل، دیکشنری و...) استفاده می‌شود.

text = "Hamid"
print(len(text))

# خروجی:
# 5

متد startswith()

متد startswith() برای بررسی این استفاده می‌شود که آیا رشته با یک بخش خاص (substring) شروع می‌شود یا نه.

text = "Python is fun"
print(text.startswith("Python"))

# خروجی:
# True

متد endswith()

متد endswith() بررسی می‌کند که آیا رشته با یک عبارت خاص در انتها تمام می‌شود یا نه.

text = "hello.py"
print(text.endswith(".py"))

# خروجی:
# True

متد isalpha()

متد isalpha() بررسی می‌کند که آیا تمام کاراکترهای رشته فقط حروف الفبا (A–Z یا a–z) هستند یا نه.

text = "Python3"
print(text.isalpha())

# خروجی:
# False

متد isdigit()

متد isdigit() بررسی می‌کند که آیا تمام کاراکترهای رشته فقط عدد (0 تا 9) هستند یا نه.

age = "25"
print(age.isdigit())

# خروجی:
# True

متد lower()

متد lower() تمام حروف بزرگ (Uppercase) یک رشته را به حروف کوچک (Lowercase) تبدیل می‌کند.

text = "PYTHON"
print(text.lower())

# خروجی:
# python

متد upper()

متد upper() تمام حروف کوچک (Lowercase) یک رشته را به حروف بزرگ (Uppercase) تبدیل می‌کند.

text = "python"
print(text.upper())

# خروجی:
# PYTHON

متد title()

متد title() اول هر کلمه در رشته را بزرگ (Uppercase) می‌کند و باقی حروف را کوچک (Lowercase) میکند.

text = "hello world"
print(text.title())

# خروجی:
# Hello World

متد capitalize()

متد capitalize() فقط حرف اول رشته را بزرگ (Uppercase) می‌کند و بقیه حروف را کوچک (Lowercase) میکند.

text = "hello world"
print(text.capitalize())

# خروجی:
# Hello world

متد swapcase()

متد swapcase() تمام حروف بزرگ (Uppercase) را به کوچک (Lowercase) و تمام حروف کوچک را به بزرگ تبدیل می‌کند.

text = "PyThOn"
print(text.swapcase())

# خروجی:
# pYtHoN

متد strip()

متد strip() فاصله‌ها و کاراکترهای اضافی در ابتدا و انتهای رشته را حذف می‌کند.

text = "   Hello World!   "
print(text.strip())

# خروجی:
# Hello World!

# حذف کاراکترهای خاص:
text = "!!!Hello!!!"
print(text.strip("!"))

# خروجی:
# Hello

متد split()

متد split() یک رشته را به چند بخش تقسیم می‌کند و آن‌ها را به صورت لیست برمی‌گرداند.

text = "apple,banana,cherry"
print(text.split(","))

# خروجی:
# ['apple', 'banana', 'cherry']

متد join()

متد join() برای ترکیب عناصر یک لیست یا هر iterable از رشته‌ها به یک رشته واحد استفاده می‌شود.

words = ["Python", "is", "fun"]
result = " ".join(words)
print(result)

# خروجی:
# Python is fun

fruits = ["apple", "banana", "cherry"]
result = ",".join(fruits)
print(result)

# خروجی:
# apple,banana,cherry

متد find()

متد find() برای جستجوی یک زیررشته (substring) در رشته اصلی استفاده می‌شود.

text = "Python is fun"
print(text.find("is"))

# خروجی:
# 7

متد index()

متد index() برای پیدا کردن موقعیت اولین occurrence از یک زیررشته (substring) در رشته اصلی استفاده می‌شود.

text = "Python is fun"
pos = text.index("is")
print(pos)

# خروجی:
# 7

# اگر پیدا نشود:
# ValueError: substring not found

متد replace()

متد replace() برای جایگزینی بخشی از رشته با متن دیگر استفاده می‌شود.

text = "Python is fun"
new_text = text.replace("fun", "awesome")
print(new_text)

# خروجی:
# Python is awesome

متد count()

متد count() برای شمردن تعداد دفعاتی که یک زیررشته (substring) در رشته اصلی وجود دارد استفاده می‌شود.

text = "hello hello world"
print(text.count("hello"))

# خروجی:
# 2

متد islower()

متد islower() بررسی می‌کند که تمام حروف الفبای رشته کوچک (lowercase) باشند یا نه.

text = "python"
print(text.islower())

# خروجی:
# True

متد isupper()

متد isupper() بررسی می‌کند که تمام حروف الفبای رشته بزرگ (uppercase) باشند یا نه.

text = "PYTHON"
print(text.isupper())

# خروجی:
# True

متد center()

متد center() یک رشته را در وسط با فاصله یا کاراکتر دلخواه پر می‌کند.

text = "Python"
print(text.center(10, "*"))

# خروجی:
# **Python**

متد zfill()

متد zfill() رشته را با صفر (0) از سمت چپ پر می‌کند.

num = "42"
print(num.zfill(5))

# خروجی:
# 00042

انواع عملگرها در پایتون

در پایتون، عملگرها (Operators) ابزارهایی هستند که برای انجام محاسبات، مقایسه‌ها و کنترل داده‌ها استفاده می‌شوند.

عملگرهای ریاضی (Arithmetic Operators)

برای انجام محاسبات ریاضی استفاده می‌شوند.

عملگرهای مقایسه‌ای (Comparison Operators)

برای مقایسه دو مقدار به‌کار می‌روند و نتیجه‌ی آن‌ها همیشه True یا False است.

عملگرهای انتسابی (Assignment Operators)

برای اختصاص دادن مقدار به متغیرها استفاده می‌شوند.

عملگرهای منطقی (Logical Operators)

برای ترکیب عبارات منطقی استفاده می‌شوند.

عملگرهای عضویت (Membership Operators)

برای بررسی حضور یک مقدار در مجموعه (مثل لیست، رشته، تاپل و ...) به‌کار می‌روند.

عملگرهای مقایسه‌ی هویت (Identity Operators)

برای بررسی می‌کنند که آیا دو متغیر به یک شیء در حافظه اشاره می‌کنند یا نه

تقدم و تأخر عملگرهای ریاضی در پایتون

در محاسبات ریاضی، ترتیب اجرای عملگرها خیلی مهمه. پایتون هم مثل ریاضیات از یک اولویت‌بندی مشخص پیروی می‌کنه:

1. پرانتز
2. توان
3. ضرب و تقسیم
4. جمع و تفریق

نکات مهم:

• اگر چند عملگر هم‌تقدم باشند، از چپ به راست انجام می‌شوند (به‌جز ** که راست به چپ است.)
• همیشه می‌توان با پرانتز ترتیب انجام عملیات را تغییر داد.
• عملگرهای / و // هر دو تقسیم هستند ولی خروجی متفاوت دارند:
  • / → عدد اعشاری
  • // → تقسیم صحیح (بدون قسمت اعشاری)

جدول ارزش منطقی (Truth Table)

دستورات شرطی در پایتون (if, elif, else)

در پایتون از دستورات شرطی برای بررسی شرایط و تصمیم‌گیری استفاده می‌شود.

if شرط:
    # دستور یا کد در صورت درست بودن شرط
elif شرط دیگر:
    # دستور در صورت درست بودن این شرط
else:
    # دستور در صورت برقرار نبودن هیچ‌کدام از شرایط بالا

نکات مهم:

• شرط ها به صورت T/F برآورد می شود. خط به خط شرط را بررسی میکنه اگر شرط برقرار بود میره داخل تورفتگی محاسبه را انجام می دهد
• در یک بلوک شرطی نمیتوان 2 if بگذاریم
• elif اختیاری هست و میتواند هر چندتا که میخواهیم باشه
• else اختیاری هست ولی اگر بگذاریم فقط یکی میتونه باشه
• در هر خط اگر شرط برقرار باشه دستورات انجام میده و از حلقه شرط خارج میشه و بقیه بررسی نمیشه
• موقع نوشتن شرط ها همه حالات رو پوشش دهد مگر تعمدی و شرط ها با هم همپوشانی نداشته باشد مگر تعمدی

چند مثال ساده برای درک بهتر

مثال: یک برنامه بنویسید که سن فرد را دریافت کند و براساس سن دریافتی مشخص کند

age = 18

if age < 13:
    print("Child")
elif age < 18:
    print("Teenager")
else:
    print("Adult")

# خروجی:
# Adult

مثال: یک برنامه بنویسید که عدد وارد شده را بررسی کرده و نوع آن را مشخص کند

x = 10
if x > 0:
    if x % 2 == 0:
        print("Positive even number")
    else:
        print("Positive odd number")
else:
    print("Negative number")

# خروجی:
# Positive even number

💡 تمرین‌ها و سوالات

در این بخش 20 سوال از سطح ساده تا پیشرفته آماده شده است. سعی کنید ابتدا خودتان حل کنید و سپس پاسخ را مشاهده کنید.

# نمونه ورودی:
# رشته: Python

# نمونه خروجی:
# طول رشته: 6

# دریافت رشته از کاربر
text = input("رشته: ")

# محاسبه طول رشته
length = len(text)

# نمایش نتیجه
print(f"طول رشته: {length}")

# نمونه ورودی:
# متن: hello world

# نمونه خروجی:
# HELLO WORLD

# دریافت متن
text = input("متن: ")

# تبدیل به حروف بزرگ
result = text.upper()

# نمایش نتیجه
print(result)

# نمونه ورودی:
# رشته: hello
# کاراکتر: l

# نمونه خروجی:
# تعداد: 2

# دریافت رشته و کاراکتر
text = input("رشته: ")
char = input("کاراکتر: ")

# شمارش تعداد تکرار
count = text.count(char)

# نمایش نتیجه
print(f"تعداد: {count}")

# نمونه ورودی:
# رشته: Python

# نمونه خروجی:
# nohtyP

# دریافت رشته
text = input("رشته: ")

# معکوس کردن با slicing
reversed_text = text[::-1]

# نمایش نتیجه
print(reversed_text)

# نمونه ورودی:
# رشته: radar

# نمونه خروجی:
# Palindrome است

# دریافت رشته
text = input("رشته: ")

# بررسی Palindrome بودن
if text == text[::-1]:
    print("Palindrome است")
else:
    print("Palindrome نیست")

# نمونه ورودی:
# متن: hello world python

# نمونه خروجی:
# hello-world-python

# دریافت متن
text = input("متن: ")

# جایگزینی فاصله با خط تیره
result = text.replace(" ", "-")

# نمایش نتیجه
print(result)

# نمونه ورودی:
# متن: abc123def456

# نمونه خروجی:
# 123456

# دریافت متن
text = input("متن: ")

# استخراج اعداد
digits = ""
for char in text:
    if char.isdigit():
        digits += char

# نمایش نتیجه
print(digits)

# نمونه ورودی:
# متن: Python is fun

# نمونه خروجی:
# با Python شروع می‌شود

# دریافت متن
text = input("متن: ")

# بررسی شروع رشته
if text.startswith("Python"):
    print("با Python شروع می‌شود")
else:
    print("با Python شروع نمی‌شود")

# نمونه ورودی:
# جمله: Python is a programming language

# نمونه خروجی:
# تعداد کلمات: 5

# دریافت جمله
sentence = input("جمله: ")

# تبدیل به لیست کلمات و شمارش
words = sentence.split()
count = len(words)

# نمایش نتیجه
print(f"تعداد کلمات: {count}")

# نمونه ورودی:
# متن:    Hello World    

# نمونه خروجی:
# Hello World

# دریافت متن
text = input("متن: ")

# حذف فضاهای خالی
cleaned = text.strip()

# نمایش نتیجه
print(cleaned)

# نمونه ورودی:
# جمله: hello world from python

# نمونه خروجی:
# Hello World From Python

# دریافت جمله
sentence = input("جمله: ")

# تبدیل به Title Case
result = sentence.title()

# نمایش نتیجه
print(result)

# نمونه ورودی:
# رشته: Python123

# نمونه خروجی:
# شامل غیر از حروف الفبا است

# دریافت رشته
text = input("رشته: ")

# بررسی حروف الفبا بودن
if text.isalpha():
    print("فقط شامل حروف الفبا است")
else:
    print("شامل غیر از حروف الفبا است")

# نمونه ورودی:
# متن: I love Python programming

# نمونه خروجی:
# موقعیت: 7

# دریافت متن
text = input("متن: ")

# پیدا کردن موقعیت
position = text.find("Python")

# نمایش نتیجه
if position != -1:
    print(f"موقعیت: {position}")
else:
    print("پیدا نشد")

# نمونه ورودی:
# جمله: Hello World Python

# نمونه خروجی:
# hello_world_python

# دریافت جمله
sentence = input("جمله: ")

# تبدیل به حروف کوچک و جایگزینی فاصله با underscore
snake_case = sentence.lower().replace(" ", "_")

# نمایش نتیجه
print(snake_case)

# نمونه ورودی:
# رشته: Programming

# نمونه خروجی:
# اول: Pro
# آخر: ing

# دریافت رشته
text = input("رشته: ")

# برش کردن
first_three = text[:3]
last_three = text[-3:]

# نمایش نتیجه
print(f"اول: {first_three}")
print(f"آخر: {last_three}")

# نمونه ورودی:
# متن: Hello World

# نمونه خروجی:
# حروف بزرگ: 2
# حروف کوچک: 8

# دریافت متن
text = input("متن: ")

# شمارش حروف
upper_count = 0
lower_count = 0

for char in text:
    if char.isupper():
        upper_count += 1
    elif char.islower():
        lower_count += 1

# نمایش نتیجه
print(f"حروف بزرگ: {upper_count}")
print(f"حروف کوچک: {lower_count}")

# نمونه ورودی:
# متن: Hello.World.Python.

# نمونه خروجی:
# HelloWorldPython

# دریافت متن
text = input("متن: ")

# حذف نقطه
result = text.replace(".", "")

# نمایش نتیجه
print(result)

# نمونه ورودی:
# نام: Ali
# نام خانوادگی: Ahmadi

# نمونه خروجی:
# ali.ahmadi@email.com

# دریافت نام و نام خانوادگی
firstname = input("نام: ")
lastname = input("نام خانوادگی: ")

# ساخت ایمیل (تبدیل به حروف کوچک)
email = f"{firstname.lower()}.{lastname.lower()}@email.com"

# نمایش نتیجه
print(email)

# نمونه ورودی:
# جمله: Python Programming Language

# نمونه خروجی:
# PPL

# دریافت جمله
sentence = input("جمله: ")

# تبدیل به لیست کلمات
words = sentence.split()

# استخراج حرف اول هر کلمه
acronym = ""
for word in words:
    acronym += word[0].upper()

# نمایش نتیجه
print(acronym)

# نمونه ورودی:
# رمز: Pass1234

# نمونه خروجی:
# رمز عبور قوی است

# دریافت رمز عبور
password = input("رمز: ")

# بررسی شرایط
has_upper = False
has_lower = False
has_digit = False

for char in password:
    if char.isupper():
        has_upper = True
    elif char.islower():
        has_lower = True
    elif char.isdigit():
        has_digit = True

# بررسی نهایی
if len(password) >= 8 and has_upper and has_lower and has_digit:
    print("رمز عبور قوی است")
else:
    print("رمز عبور ضعیف است")